Speeldrift

Juli Zeh laat ons van binnenuit kennis maken met een lege wereld. Een wereld waarin niets meer van waarde is en waar geen geloof meer is te vinden. Zelfs geen spoortje geloof want, zo zeggen de hoofdrolspelers, ze hebben zelfs niet meer de kennis van iets waarin ze zouden kunnen geloven. Ze zijn de nazaten van het nihilisme. De nihilisten geloofden nog dat er iets was waarin ze niet langer konden geloven. Zij hebben niets meer.

En wat doe je dan met je leven? Spelen. Spelen als invulling van je bestaan. Zeh spint een driehoeksverhouding tussen leerling, leerlinge en leraar waarin de laatste wordt gechanteerd. Niet uit kwade wil, maar gewoon om te zien wat er gebeurt. De intelligente leerling Alev wil wel eens weten of de speltheorie steek houdt. De leerlinge Ada gaat er in mee omdat ze geen argument kan bedenken om het niet te doen. Het hele boek staat in het teken van deze driehoek.

Hoe knap de roman ook is geschreven, en hoe sterk die ook is vervlochten met de literatuurgeschiedenis, voor mij is er een ander karakter uit een ander werk en genre dat de ware verpersoonlijking van speeldrift is. Dat is de Joker uit de film The Dark Knight. Heath Ledger speelt deze rol fenomenaal en weet de kijker bijna definitief zijn wereld in te trekken. De Joker is als een hond die achter auto’s aanrent maar als ie er een te pakken zou krijgen zou ie niet weten wat ie er mee moest doen. Geld interesseert hem niet. De miljoenen die hij buit maakt, verbrandt hij doodleuk voor de ogen van op geld beluste gangsters. Het enige dat hij wil is zijn spel spelen met zoveel mogelijk anderen, tegenstander of medestander.

Een belangrijk onderdeel van zijn spel lijkt te zijn om de illusie van een geordende wereld waarin goed en kwaad hun plek hebben door te prikken. In Speeldrift komt hetzelfde vooral naar voren in het pleidooi dat de leerlinge houdt voor de rechtbank. De chantage is ontdekt en de autoriteiten proberen vat te krijgen op de feiten. In haar pleidooi omschrijft de leerlinge uitspraken van een rechtbank als strijdkreten die schellen over een slagveld waar allang niet meer wordt gevochten. Uitspraken, vonnissen, en pleidooien doen er niet meer toe, hoogstens als ruis waar toevallig nog wat lastige consequenties aan vastzitten.

Plaats een reactie